ภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง
รศ.นพ.เอกรัฐ รัฐฤทธิ์ธำรง
หน่วยโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.เชียงใหม่
เม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลคืออะไร เมื่อไรจะบอกว่ามีภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง
เม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลเป็นเม็ดเลือดขาวชนิดหนึ่งซึ่งทำหน้าที่ในการต่อสู้กับพยาธิ และมีบทบาทสำคัญในการก่อโรคภูมิแพ้ โดยมีจำนวนไม่เกิน 500 ตัวต่อไมโครลิตรในผู้ใหญ่ ดังนั้นภาวะที่มีเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงก็คือภาวะที่ผู้ป่วยมีระดับเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงกว่า 500ตัวต่อไมโครลิตร สำหรับในเด็กระดับเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลในภาวะปกติจะแตกต่างกันตามอายุ
ภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงเกิดจากอะไรได้บ้าง
ภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงกว่าปกติพบได้ในหลายภาวะที่พบบ่อยคือ การติดเชื้อพยาธิและ โรคภูมิแพ้ (เช่น โรคหอบหืด โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ ผิวหนังอักเสบจากภูมิแพ้ และแพ้ยา) อย่างไรก็ตามอาจพบได้ในโรคแพ้ภูมิตนเองบางชนิด รวมทั้งโรคมะเร็งไม่ว่าจะเป็นมะเร็งทางโลหิตวิทยาหรือมะเร็งชนิดก้อนแข็ง
อาการของภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง
ผู้ป่วยที่มีเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงส่วนใหญ่จะไม่มีอาการ อย่างไรก็ตามส่วนน้อยของผู้ป่วยอาจเกิดอาการซึ่งเป็นผลมากจากเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลไปสะสมที่อวัยวะต่างๆ เช่น สะสมที่เส้นประสาทส่วนปลาย ทำให้เกิดอาการชาหรืออ่อนแรง สะสมที่หัวใจทำให้เกิดอาการของหัวใจล้มเหลว (เหนื่อยง่าย บวม) รวมทั้งหลั่งสารต่างๆ ซึ่งทำให้เกิดอาการของภูมิแพ้เช่น ผื่นคัน หรือหอบหืดได้ ซึ่งมักจะสัมพันธ์กับระดับเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลที่สูงมากหรือมากกว่า 1,500 ตัวต่อไมโครลิตร นอกจากนี้ในผู้ป่วยเด็กบางรายอาจพบร่วมกับภาวะเลือดออกง่ายผิดปกติได้ โดยจะมีอาการจ้ำเลือดตามตัวได้ง่ายกว่าปกติ
การตรวจเพิ่มเติมเพื่อหาสาเหตุของภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง
เมื่อแพทย์ตรวจพบว่าผู้ป่วยมีเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง จะทำการซักประวัติ ตรวจร่างกายเบื้องต้นเพื่อหาสาเหตุดังกล่าว ในกรณีที่ยังไม่ทราบสาเหตุ จะทำการส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพิ่มเติมตามความเหมาะสมเช่น การตรวจอุจจาระเพื่อหาพยาธิ การตรวจสเมียร์เลือดเพื่อดูลักษณะเม็ดเลือดที่ผิดปกติ การตรวจเพื่อคัดกรองโรคมะเร็งตามอายุ กรณีที่ยังไม่พบสาเหตุชัดเจนอาจเกิดจากโรคมะเร็งทางระบบโลหิตวิทยาซึ่งอาจจะทำการตรวจไขกระดูกเพื่อการวินิจฉัยต่อไป
การรักษาภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงทำอย่างไร
ให้รักษาตามสาเหตุเช่น การให้ยาถ่ายพยาธิในกรณีที่เกิดจากการติดเชื้อพยาธิ การหยุดยาในกรณีที่สงสัยว่าเกิดจากการแพ้ยา การรักษาโรคมะเร็ง ในกรณีที่เกิดจากโรคมะเร็ง เป็นต้น อย่างไรก็ตามเนื่องจากสาเหตุที่พบได้บ่อยในประเทศไทยคือการติดเชื้อพยาธิ ดังนั้นแพทย์อาจพิจารณาให้การรักษาด้วยยาถ่ายพยาธิไปก่อนแล้วติดตามระดับเม็ดเลือดขาวหลังการรักษา
การป้องกันภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง
สาเหตุของภาวะนี้ซึ่งสามารถป้องกันได้ได้แก่ การป้องกันการติดเชื้อพยาธิ โดยรับประทานที่สุก สะอาด หมั่นล้างมือและรักษาสุขอนามัยอย่างเหมาะสม การป้องกันโรคมะเร็ง โดยหลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ ดื่มสุรา รับประทานอาหารพวกผัก ผลไม้เพิ่มขึ้น หลีกเลี่ยงอาหารหมักดอง ปิ้งย่าง รมควัน อาหารสุกๆดิบๆ ออกกำลังกายสม่ำเสมอเพื่อไม่ให้น้ำหนักตัวเกิน เป็นต้น
โดยสรุปภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงเกิดได้จากหลายสาเหตุ ตั้งแต่สาเหตุที่อาจไม่ได้เป็นอันตรายมากนักเช่น การติดเชื้อพยาธิ โรคภูมิแพ้ จนถึงโรคที่รุนแรงคือโรคมะเร็ง จึงมีความจำเป็นต้องสืบค้นเพื่อการรักษาที่เหมาะสมต่อไป
รูปที่ 1ภาพสเมียร์เลือดของผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองที่มีภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง แสดงเม็ดเลือดขาวชนิดอิโอซิโนฟิลบริเวณกลางภาพ
รูปที่ 2 ภาพสเมียร์เลือดของผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองที่มีภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูง เปรียบเทียบเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิล (ซ้ายล่าง) กับเม็ดเลือดขาวชนิดนิวโตรฟิล (ซ้ายและขวาบน) และเม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ (ขวาล่าง) ซึ่งเป็นเม็ดเลือดขาว 2 ชนิดซึ่งโดยปกติจะพบในสัดส่วนมากที่สุด
รูปที่ 3 ภาพสเมียร์เลือดของผู้ป่วยเด็กซึ่งมีภาวะเม็ดเลือดขาวชนิดอีโอซิโนฟิลสูงร่วมกับเกล็ดเลือดทำงานผิดปกติ พบว่าเกล็ดเลือดติดสีจางกว่าปกติ (ลูกศรชี้) (ภาพจากรศ.นพ.รุ่งโรจณ์ เนตรศิรินิลกุล ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.เชียงใหม่)