สมาคมโลหิตวิทยาแห่งประเทศไทย

ทำอย่างไรไม่ให้ลูกขาดธาตุเหล็ก

พญ.กาญจน์หทัย เชียงทอง

หน่วยโลหิตวิทยาและมะเร็งในเด็ก

ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ รพ.จุฬาลงกรณ์

ภาวะการขาดธาตุเหล็ก คือภาวะอะไร

ภาวะที่ธาตุเหล็กในร่างกายไม่เพียงพอในการทำงานของกระบวนการต่างๆของร่างกาย ได้แก่ การพัฒนาการของสมอง การสร้างเม็ดเลือดแดง การทำงานของเยื่อบุทางเดินอาหาร การทำงานของกล้ามเนื้อ

การขาดธาตุเหล็กจะส่งผลอย่างไรแก่ลูกได้บ้าง

ส่วนใหญ่ของผู้ที่ขาดธาตุหล็กมักไม่แสดงอาการ ในกลุ่มที่ขาดในระดับรุนแรงพบว่ามีอาการซีด เม็ดเลือดแดงขนาดเล็ก อ่อนเพลีย หงุดหงิด หัวใจเต้นเร็ว ความอยากอาหารลดลง บางคนมีพฤติกรรมการรับประทานที่ผิดปกติ เช่นรับประทานน้ำแข็งมาก รับประทานกระดาษ แป้ง ข้าวดิบ มีลิ้นเลี่ยน ลักษณะเล็บผิดปกติ นอกจากนี้ ภาวะขาดธาตุเหล็กยังส่งผลต่อการพัฒนาการของสมองและการเรียนรู้ของเด็กอีกด้วย

ความเสี่ยงในการเกิดภาวะการขาดธาตุเหล็กในเด็กและวัยรุ่นมีอะไรบ้าง

ความเสี่ยงในช่วงปริกำเนิดของการตั้งครรภ์ของมารดาจะส่งผลให้ทารกมีธาตุเหล็กสะสมในร่างกายลดลง ได้แก่ มารดามีภาวะขาดธาตุเหล็ก ภาวะการคลอดก่อนกำหนด ภาวะครรภ์แฝดที่มีภาวะเลือดวิ่งถ่ายเทระหว่างทารกในครรภ์
ช่วงภาวะที่ร่างกายต้องการธาตุเหล็กที่มากขึ้น ได้แก่ วัยทารก เด็กในวัยเรียน และช่วงวัยรุ่น
ภาวะการขาดสารอาหาร ผู้ที่รับประทานอาหารมังสวิรัติ
โรคบางอย่างส่งผลต่อการดูดซึมธาตุเหล็กของลำไส้ เช่น มีประวัติการผ่าตัดกระเพาะอาหารออก หรือลำไส้เล็กส่วนต้นออก ลำไส้เล็กส่วนต้นอักเสบเรื้อรัง โรคที่มีความผิดปกติทางพันธุกรรมในการดูดซึมธาตุเหล็ก
การมีเลือดออกในทางเดินอาหาร ผู้ที่มีประจำเดือนมามาก

ภาวะการขาดธาตุเหล็กนี้สามารถป้องกันได้อย่างไร

ภาวะการขาดธาตุเหล็กนั้นสามารถป้องกันได้โดย

เสริมธาตุเหล็กในเด็กกลุ่มเสี่ยง ได้แก่ ในทารกที่คลอดก่อนกำหนดหรือที่มีน้ำหนักตัวน้อยที่ได้รับนมแม่อย่างเดียว การเสริมยาธาตุเหล็กในปริมาณ 2 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมต่อวัน ตั้งแต่อายุ 1 เดือนจนได้รับอาหารเสริมที่มีธาตุเหล็กเพียงพอ ส่วนในเด็กอายุ 6 เดือน – 2 ปี พิจารณาเสริมธาตุเหล็กเฉพาะในรายที่ไม่ได้รับนมที่มีธาตุเหล็กเสริมหรือได้รับอาหารที่มีธาตุเหล็กน้อย
เพิ่มอาหารที่มีธาตุเหล็กในเด็กกลุ่มเสี่ยง
เสริมอาหารที่ช่วยเพิ่มการดูดซึมธาตุเหล็ก เช่น วิตามิน ซี
ป้องกันและรักษาการติดเชื้อพยาธิ

คำแนะนำในเรื่องของโภชนาการของธาตุเหล็ก อย่างไรบ้าง

แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง และหลีกเลี่ยงความเสี่ยงทางโภชนาการ ได้แก่ การดื่มนมวัวที่มากเกิน 20-24 ออนซ์ต่อวัน

อาหารชนิดไหนบ้างที่มีธาตุเหล็กสูง

อาหารที่มีธาตุเหล็กสูง ได้แก่ เนื้อสัตว์เนื้อแดง ตับ เครื่องในสัตว์ เลือด ไข่แดง ผักใบเขียว เช่น ผักขม บรอกโคลี่ ตำลึง ถั่วเมล็ดแห้งต่างๆ

มีการตรวจคัดกรองภาวะการขาดธาตุเหล็กในเด็ก หรือไม่ อย่างไร

แนะนำให้ตรวจคัดกรองภาวะการขาดธาตุเหล็กในเด็กช่างอายุ 6 เดือน – 2 ปี ที่คลินิกเด็กดี โดยการซักประวัติและตรวจร่างกาย ร่วมกับการตรวจเลือดดูค่าของเม็ดเลือดแดงจาก CBC ที่อายุ 9 – 12 เดือน หากเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการขาดธาตุเหล็ก อาจมีการตรวจซ้ำอีกครั้งที่อายุ 15 – 18 เดือน

ลักษณะของเม็ดเลือดแดงในผู้ป่วยที่ขาดธาตุเหล็ก

รูปแสดงลักษณะของลิ้นเลี่ยนในผู้ป่วยที่ขาดธาตุเหล็ก

ความรู้สู่ประชาชน

หัวข้ออื่นที่น่าสนใจ