ความรู้สู่ประชาชน

ฝุ่นจิ๋ว PM2.5 กับระบบโลหิตวิทยา

รศ.นพ.เอกรัฐ รัฐฤทธิ์ธำรง

หน่วยโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.เชียงใหม่

ฝุ่นจิ๋ว PM2.5 คืออะไร มีผลต่อสุขภาพอย่างไร

          PM2.5 หรือชื่อเต็ม Particular Matter 2.5 เป็นอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน (ฝุ่นจิ๋ว) ซึ่งเกิดจากการเผาไหม้เชื้อเพลิง ถ่านหินหรือก๊าซธรรมชาติ อนุภาคที่มีขนาดเล็กนี้สามารถแทรกซึมผ่านทางเดินหายใจเข้าสู่ถุงลม และกระแสเลือดได้ ทำให้ส่งผลกระทบต่อร่างกายหลายระบบ เช่น

  • ระบบทางเดินหายใจ มีอาการแสบจมูก ไอ ทำให้ปอดเกิดการอักเสบ ระคายเคือง ภูมิแพ้ มีอาการหายใจลำบาก หายใจมีเสียงวี้ด แน่นหน้าอก ในระยะยาวเพิ่มความเสี่ยงของโรคถุงลมโป่งพอง และอาจทำให้เกิดมะเร็งปอด (แม้ไม่ได้สูบบุหรี่) ผู้ที่เป็นโรคหอบหืด ผู้สูงอายุ เด็ก หรือผู้ที่เป็นโรคระบบทางเดินหายใจอาจมีอาการกำเริบและรุนแรงมากขึ้น
  • ระบบหัวใจและหลอดเลือด เพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจล้มเหลวและโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน
  • ระบบประสาท มีอาการปวดศีรษะ เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ในเด็กส่งผลให้ไอคิวต่ำลง พัฒนาการช้าลง สมาธิสั้น ซึมเศร้า ส่วนในผู้ใหญ่ มีผลต่อโรคสมองเสื่อมเร็วกว่าปกติ เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองตีบหรือแตก (อัมพฤกษ์ อัมพาต)
  • ระบบผิวหนัง ระคายเคืองผิวหนัง ทำให้ผิวหนังอักเสบ เป็นโรคผื่นคันหรือภูมิแพ้ผิวหนัง
  • ระบบตา เกิดโรคเยื่อบุตาอักเสบ ทำให้ระคายเคือง ตาแห้ง ตาแดง แสบตา คันตา

ฝุ่นจิ๋ว PM2.5มีผลต่อระบบโลหิตวิทยาอย่างไรบ้าง จะมีอาการอย่างไร

          การศึกษาเกี่ยวกับผลกระทบของฝุ่นจิ๋ว PM2.5กับระบบโลหิตวิทยานั้นยังมีไม่มากนัก แต่ก็มีหลักฐานว่าฝุ่นจิ๋ว PM 2.5 นี้มีผลต่อทั้งเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือดและระบบการแข็งตัวของเลือด โดย

  • เม็ดเลือดแดง พบว่าทำให้ปริมาณเม็ดเลือดแดงลดลง เนื่องจากมีการอักเสบในร่างกายเพิ่มขึ้นแล้วไปกดการสร้างเม็ดเลือดแดง แต่ผลไม่มากนัก ส่วนใหญ่ไม่มีอาการของภาวะซีด
  • เม็ดเลือดขาว พบว่าเพิ่มความเสี่ยงของโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว โดยเฉพาะมะเร็งเม็ดเลือดขาวชนิดเฉียบพลัน ซึ่งผู้ป่วยจะมีอาการเนื่องจากไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดปกติได้ลดลงได้แก่ ซีด มีไข้ มีจุดเลือดออกตามตัว
  • เกล็ดเลือดและระบบการแข็งตัวของเลือด พบว่าฝุ่นจิ๋ว PM2.5ทำให้มีการกระตุ้นเกล็ดเลือดและระบบการแข็งตัวของเลือดเพิ่มขึ้น เพิ่มความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดอุดตันทั้งหลอดเลือดแดงและหลอดเลือดดำ อาการจะขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่หลอดเลือดอุดตัน เช่น หลอดเลือดแดงหัวใจอุดตัน มีอาการเจ็บแน่นหน้าอก หลอดเลือดแดงสมองอุดตัน มีอาการชาหรืออ่อนแรงเฉียบพลัน หลอดเลือดแดงที่ปอดอุดตัน มีอาการหอบเหนื่อย หลอดเลือดดำที่ขาอุดตัน มีอาการขาบวมข้างเดียว เป็นต้น

การป้องกันฝุ่นจิ๋ว PM2.5

          เนื่องจากฝุ่นจิ๋ว PM2.5 นั้นส่งผลกระทบต่อร่างกายหลายระบบรวมทั้งระบบโลหิตวิทยาด้วย ดังนั้นการป้องกันไม่ให้ฝุ่นจิ๋ว PM2.5เข้าสู่ร่างกายในปริมาณมากจึงเป็นสิ่งสำคัญ โดยประชาชนที่อยู่ในบริเวณที่มีปัญหา PM2.5 ควรปฏิบัติดังนี้

  1. ติดตามและตรวจสอบระดับคุณภาพอากาศก่อนการทำงานหรือท่องเที่ยวภายนอกอาคาร ผ่าน website หรือ application ต่าง ๆ
  2. หากค่าฝุ่นอยู่ในระดับ สีส้ม หรือ สีแดงขึ้นไป ให้สวมหน้ากากชนิด N95 หรือหน้ากากอนามัยป้องกันฝุ่นอย่างถูกต้อง เมื่อออกไปนอกอาคาร จำกัดเวลาทำกิจกรรมที่ใช้แรงมาก งดการออกกำลังกายกลางแจ้ง เช่น วิ่ง ปั่นจักรยาน
  3. เมื่ออยู่ในบ้านหรืออาคาร ให้ปิดประตู หน้าต่างให้สนิทเพื่อป้องกันไม่ให้ฝุ่นพัดเข้ามา เปิดเครื่องฟอกอากาศ ทำความสะอาดบ้าน หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่
  4. ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคปอด โรคหืด ภูมิแพ้ ควรเตรียมยาประจำตัวและอุปกรณ์ที่จำเป็นให้พร้อม หากมีอาการผิดปกติเช่น ไอบ่อย หายใจลำบาก แน่นหน้าอก ให้รีบไปพบแพทย์

 

โดยสรุปฝุ่นจิ๋ว PM2.5 มีผลต่อระบบโลหิตวิทยา โดยเฉพาะเพิ่มความเสี่ยงของภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือด ซึ่งการป้องกันตนเองอย่างเหมาะสมจะช่วยป้องกันความเสี่ยงดังกล่าวได้

    

รูปที่ 1 ผลการตรวจวัดระดับฝุ่นจิ๋ว PM2.5 ที่แสดงผ่านระบบ application Chiang Mai Air Quality Health Index  (CMAQHI)

รูปที่ 2 ภาพเมืองเชียงใหม่ในสภาวะปกติ
(ภาพจากคุณสุดารัตน์ เมืองเจริญ หน่วยโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.เชียงใหม่)

รูปที่ 3 ภาพเมืองเชียงใหม่ในสภาวะที่ถูกปกคลุมด้วยฝุ่นจิ๋ว PM2.5
(ภาพจากคุณสุดารัตน์ เมืองเจริญ หน่วยโลหิตวิทยา ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.เชียงใหม่)

 

เผยแพร่เมื่อ 24 กรกฎาคม 2566

หัวข้ออื่นที่น่าสนใจ